LIST BISKUPA RADOMSKIEGO NA PIERWSZĄ NIEDZIELĘ ADWENTU 2022 R.

Drodzy bracia i siostry!

Przeżywamy pierwszą niedzielę Adwentu, która rozpoczyna kolejny w naszym życiu etap wiary. Adwent ofiaruje nam możliwość umocnienia naszej jedności z Bogiem oraz odnowienia naszej odpowiedzialności za Kościół. Najbliższy rok duszpasterski chcemy przeżyć z duchowym zaangażowaniem i staraniem. Pragniemy, aby jego hasło: „Wierzę w Kościół Chrystusowy” nie stało się tylko niewiele mówiącym zdaniem, ale zaproszeniem do osobistej refleksji, szczerego zaangażowania i autentycznej odpowiedzialności za Boże życie w nas i w innych.

Słyszymy dzisiaj wezwanie proroka Izajasza: „Chodźcie, wstąpmy na górę Pańską, do świątyni Boga Jakuba! Niech nas nauczy dróg swoich, byśmy kroczyli Jego ścieżkami” (Iz 2,3). Biblijna góra jest zawsze dla nas obrazem tych wszystkich doświadczeń życia, w których staliśmy się uczestnikami tajemnic Boga, podążaliśmy Jego ścieżkami, byliśmy otoczeni Jego miłością oraz wspierani wiarą innych. Takie jest nasze doświadczenie Kościoła Chrystusowego. Zanim wypowiemy w dzisiejszej Mszy Św. słowa wyznania wiary, przywołajmy choć przez moment przeogromne bogactwo duchowych darów Boga, jakie zostało nam ofiarowane i dzięki którym staliśmy się wspólnotą dzieci Boga.

W dzisiejszym czytaniu z listu św. Pawła Apostoła do Rzymian słyszeliśmy: „Przyobleczcie się w Pana Jezusa Chrystusa” (Rz 13,14). Jakie momenty z życia wiary i otrzymane od Boga łaski przypominają nam te słowa? W dniu naszego chrztu powiedziano: „Przyoblekłeś się w Chrystusa, dlatego otrzymujesz białą szatę. Niech twoi bliscy słowem i przykładem pomagają ci zachować godność dziecka Bożego nieskalaną aż po życie wieczne”. Choć od tego momentu upłynęło być może wiele lat, to chcemy dziś potwierdzić, że właśnie wtedy nasi rodzice mogli dziękować Bogu za dar naszego życia, mogli radować się z Jego błogosławieństwa nad nami i z nadzieją przyjąć wsparcie wspólnoty wierzących. Tak jak rodzina była dla nas źródłem miłości i kształtowania życia, tak wspólnota Kościoła odkrywała przed nami wartość wiary i pomagała nam trwać przy Jezusie Chrystusie.

Czy nie wracamy ze wzruszeniem do tych dni, kiedy przygotowywaliśmy się do przyjęcia po raz pierwszy Sakramentu Pokuty i tak wyjątkowego przeżycia jedności z Bogiem, jakie ofiarowuje nam Komunia Święta w każdej Mszy Świętej? Wielu może powie czy pomyśli, że było to tak dawno, że jako dzieci, niewiele mogliśmy z tego zrozumieć. Czy rzeczywiście ma małą wartość szczere i pełne prostoty pragnienie dziecka, które potrafi z takim oddaniem uszanować „szatę czystości duszy” i z taką radością przeżywać bliskość z Bogiem, że dorośli z zawstydzeniem przywołują swoje przeżywanie Sakramentu Pokuty i Eucharystii? To właśnie wtedy rozpoczęła się nasza odpowiedzialność za duchowe dary Boga, choć na początku może bardziej naśladowaliśmy innych, to także potrafiliśmy z poświęceniem przygotować się do sakramentów i z gorliwością je przeżywać. Jak bardzo cieszyliśmy się, że są z nami nasi bliscy i byliśmy dumni, że razem z innymi możemy świętować Dzień Pański.

Chcemy też wspomnieć dzisiaj ten czas naszego życia, w którym byliśmy bardzo podobni do Apostołów oczekujących na zesłanie Ducha Świętego. Potrzebowali oni wiele czasu, aby zrozumieć co znaczy, że mają przyoblec się mocą z wysoka. To właśnie Zmartwychwstały Zbawiciel przekonywał ich, że jak otrzymają Ducha Świętego i przyjmą Jego moc to staną się Jego świadkami aż po krańce świata. To świadczy o tym, jak ważny jest czas przygotowania do przyjęcia Sakramentu Bierzmowania. Jak ważne były nasze słowa wypowiedziane podczas tamtej liturgii: „Pragniemy, aby Duch Święty, którego otrzymamy umocnił nas do mężnego wyznawania wiary i do postepowania według jej zasad”. Odwołując się do biblijnych obrazów, uświadamiamy sobie, że namaszczenie w tym sakramencie uczyniło z nas „pomazańców Boga”. Namaszczeni zawsze nieśli w sobie wdzięczność za to, że Bóg ich wybrał, aby w Jego Imię przeżywali swoje życie i chronili Jego dzieła w sobie i w innych. To właśnie wówczas mieliśmy stać się świadkami Boga i wyjątkowymi obrońcami Jego życia w innych. Jak zwyczajne dla wielu jest określenie, że ktoś zostaje chrzestnym, ale jak doniośle brzmi deklaracja rodziców: „Proszę cię, abyś przyjął godność chrzestnego i wziął odpowiedzialność za życie wieczne naszego dziecka. Zawierzamy ci jego duszę i wierzymy, że będziesz obrońcą jego życia na wieki”. Tak rozpoczynała się nasza odpowiedzialność za życie doczesne i wieczne oraz kształtowała się nasza wiara. W tak wyjątkowy sposób zostaliśmy wprowadzeni na drogi Boga i staliśmy się uczestnikami Jego dzieł we wspólnocie Kościoła!

Kościół otrzymał także od Jezusa Chrystusa szczególne posłannictwo, aby objawiać Jego miłość i służyć dziełom jedności. To właśnie sakrament małżeństwa staje się tym darem Boga, w którym miłość małżonków i ich wzajemne oddanie oraz służbę życiu, Jezus Chrystus „przyobleka szatą Swojej miłości”. Jakże wielkie tajemnice wiary i bogactwo darów Boga uobecnia się każdego dnia poprzez posługę kapłańską tych, których Jezus Chrystus zaprosił do Swojej miłości i poprzez ich ofiarne życie chce ludzi doprowadzić do Siebie.

Jako wspólnota Kościoła chcemy także poprzez wspomnienie sakramentu chorych przywołać tych, których życie zostało „przyobleczone szatą cierpienia” i stali się uczestnikami w tajemnicach Męki Jezusa Chrystusa. Wokół nich gromadzi się tak wielu kochających i ofiarnych ludzi, a oni sami stają się bogactwem dla wspólnoty wierzących poprzez świadectwo ufności i wytrwałości, ale także jako dawcy wielkich duchowych darów.

Jakże wymownie brzmią dzisiaj inne słowa św. Pawła Apostoła: „Nadeszła dla was godzina powstania ze snu. Teraz bowiem zbawienie jest bliżej nas niż wtedy, gdy uwierzyliśmy. Odrzućmy więc uczynki ciemności, a przyobleczmy się w zbroję światła!” (Rz 13, 11-12). Czy nie są one wołaniem, abyśmy potrafili dostrzec, że dzięki łasce Boga trwamy w Jego życiu i jesteśmy uczestnikami tej wyjątkowej wspólnoty, jaką jest Kościół. Pokonajmy wszelkie przeciwności, jakie wynikają z naszych przyzwyczajeń, które są echem komentarzy świata lub kryją obawę przed szczerym zjednoczeniem życia z Bogiem. Doceńmy duchowe dary, jakie ofiarował nam Bóg i które możemy rozwijać w naszym życiu dzięki wsparciu tych, z którymi stanowimy wspólnotę wierzących.

Drodzy bracia i siostry!

Niech rozpoczynający się czas Adwentu pomoże nam, abyśmy byli jak Noe wspomniany w dzisiejszym fragmencie Ewangelii. Uczyńmy z naszej duszy arkę, w której będziemy chronili nasze życie z Bogiem i nie pozwolimy, aby pochłonął nas potop grzechów. Ze szczerą troską pokonujmy wszelkie przeciwności, które potrafią osłabić naszą wrażliwość na bogactwo sakramentów, dzięki którym sam Bóg jednoczy nas ze sobą i chroni w nas Swoje życie. Bądźmy jak Noe, który zaufał Bogu, a Jego wytrwałość zaowocowała zbudowaniem arki, dzięki której inni zachowali życie. Niech nasze rodziny, wspólnoty parafialne i cała nasza diecezja będą zjednoczone w miłości Boga i jak blask roratniego lampionu staną się znakiem działania Boga we wspólnocie Kościoła.

 

Wasz biskup Marek

 

 

STANOWISKO RADY STAŁEJ KONFERENCJI EPISKOPATU POLSKI WOBEC DZIAŁAŃ JANA PAWŁA IIODNOSZĄCYCH SIĘ DO PRZESTĘPSTW SEKSUALNYCH WOBEC MAŁOLETNICH

STANOWISKO
RADY STAŁEJ KONFERENCJI EPISKOPATU POLSKI WOBEC DZIAŁAŃ JANA PAWŁA IIODNOSZĄCYCH SIĘ DO PRZESTĘPSTW SEKSUALNYCH WOBEC MAŁOLETNICH

 

W przestrzeni publicznej coraz częściej słyszymy pytania o postawę Jana Pawła II wobec dramatu wykorzystywania seksualnego osób małoletnich i bezbronnych przez duchownych, a także o sposób reagowania na tego rodzaju przestępstwa podczas jego pontyfikatu. Coraz głośniej stawiana jest teza, że Papież nie podchodził właściwie do tego rodzaju czynów i niewiele robił, aby ten problem rozwiązać, a nawet go ukrywał. Wydaje się, że panuje swego rodzaju moda na formułowanie tego typu opinii. Wpisuje się to w próby podważenia autorytetu Jana Pawła II, a nawet zakwestionowania jego świętości, potwierdzonej w procesie beatyfikacyjnym i kanonizacyjnym. W  konsekwencji stanowi to usiłowanie pomniejszenia znaczenia tego wyjątkowego pontyfikatu dla Kościoła, świata, kultury i człowieka.

Medialny atak na św. Jana Pawła II i jego pontyfikat znajduje także swoją przyczynę w nastawieniu do jego nauczania, wyrażonego chociażby w takich encyklikach, jak Redemptor hominis czy Veritatis splendor, a także w głoszonej przez niego teologii ciała, co  nie odpowiada współczesnym ideologiom propagującym hedonizm, relatywizm i nihilizm moralny.

W tej sytuacji uczciwe szukanie prawdy i dawanie jej świadectwa jest obowiązkiem każdego prawego sumienia. Spojrzenie na działania Jana Pawła II powinno uwzględniać kontekst historyczny i ówczesny stan wiedzy, a także uwarunkowania, w jakich on żył. Były one naznaczone przede wszystkim następstwami rewolucji kulturowej 1968 roku, odrzucającej obiektywne kryteria moralności i osobowej odpowiedzialności. Powszechnie głoszono, zwłaszcza w środowiskach uniwersyteckich Zachodu, że wszystko ma tę samą wartość i że, w konsekwencji, nie istnieje odtąd żadna różnica między dobrem i złem, prawdą i fałszem, pięknem i brzydotą. Obecnie pojawiają się nowe ideologie, które są spuścizną rewolucji 1968 roku. Podważają one chrześcijańską antropologię, której podstawową prawdą jest stworzenie człowieka przez Boga, jako kobietę i mężczyznę, na Jego obraz i podobieństwo. W sposób oczywisty walka z chrześcijańską wizją człowieka łączy się z próbami podważania wielkiego autorytetu, jakim na całym świecie cieszy się św. Jan Paweł II, który z ogromną mocą głosił tę wizję na wszystkich współczesnych mu areopagach.

Starając się zrozumieć podejście Jana Pawła II do problemu wykorzystywania seksualnego małoletnich, pragniemy pokazać konsekwentnie podejmowane przez niego działania.

1. Już w początkach pontyfikatu w wprowadzonym przez Jana Pawła II w 1983 roku nowym „Kodeksie Prawa Kanonicznego” jednoznacznie zobligowano przełożonych kościelnych do karania sprawiedliwą karą członków kleru, będących sprawcami wykorzystania seksualnego małoletnich, nie wyłączając wydalenia ich ze stanu duchownego.

W 1992 roku Jan Paweł II ogłosił „Katechizm Kościoła Katolickiego”, który w artykule 2389 stwierdza, że „nadużycia seksualne popełniane przez dorosłych na dzieciach lub młodzieży powierzonych ich opiece” są grzechem, będącym „jednocześnie gorszącym zamachem na integralność fizyczną i moralną młodych, którzy będą nosić jego piętno przez całe życie, oraz pogwałceniem odpowiedzialności wychowawczej”.

2. Prawdopodobnie pierwszy poważny sygnał o przestępstwach seksualnych popełnianych przez duchownych na szkodę osób małoletnich dotarł do Jana Pawła II z Kościoła w Stanach Zjednoczonych w 1985 roku za pośrednictwem nuncjusza apostolskiego w Waszyngtonie. Była to analiza dotycząca nieskuteczności dotychczasowych działań Kościoła w USA wobec sprawców wspomnianych przestępstw. O rzeczywistej skali tego zjawiska nie miano jednak wtedy pełnego wyobrażenia.
3. Podczas wizyty ad limina episkopatu USA w 1993 roku Jan Paweł II zauważył, że biskupi nie byli jednomyślni w stosowaniu prawa karnego w odniesieniu do przestępstw seksualnych popełnianych przez duchownych. Dominowała tendencja do minimalizowania znaczenia prawa karnego w życiu wspólnoty kościelnej, a istniejące narzędzia prawne często nie były stosowane. Nie uświadamiano sobie również tego, jak głębokie i szkodliwe dla psychiki ofiar mogą być skutki tych przestępstw. W tym samym bowiem czasie w skali światowej rosły w siłę ruchy domagające się legalizacji pedofilii.

Po tej wizycie w liście do biskupów amerykańskich Jan Paweł II napisał: „kanoniczne kary, które są przewidziane za niektóre przestępstwa i wyrażają społeczną dezaprobatę wobec zła, są w pełni uzasadnione. Pomagają one zachować wyraźne rozróżnienie między dobrem a złem, przyczyniają się do moralnego zachowania, a także tworzą właściwą świadomość wagi popełnionego zła”.

W drugiej części tego listu Jan Paweł II przestrzegał przed traktowaniem zła moralnego jako okazji do sensacji. „Zło rzeczywiście może być sensacyjne, ale sensacyjność wokół niego jest zawsze niebezpieczna dla moralności” – pisał. Możliwe, że ten sposób myślenia Papieża był pewną konsekwencją wynikającą z jego polskich bolesnych doświadczeń, gdy pod rządami komunistów mass media były niejako urzędowo wrogie wobec Kościoła i częstokroć pojawiające się w niej informacje były po prostu kłamstwami i oszczerstwami. Postawa nieufności i niedowierzania wobec pojawiających się zarzutów dotyczących duchownych była zatem w dużej mierze uzasadniona, tym bardziej że w systemie komunistycznym były one często sposobem dyskredytowania pozycji i działania Kościoła oraz okazją do werbowania współpracowników spośród duchowieństwa.

4. Wydaje się, że w okresie od połowy lat osiemdziesiątych do połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku skandal wykorzystania seksualnego rysował się dla Jana Pawła II głównie jako problem Kościoła w Stanach Zjednoczonych i w krajach anglosaskich. Dlatego w 1994 roku wydał on indult dla Kościoła w USA, którego celem było zapewnienie większej ochrony dzieci i młodzieży poprzez uzgodnienie przepisów kościelnych z prawem amerykańskim. Dokument ten podniósł wiek ochrony osób małoletnich z 16 do 18 lat i wydłużył okres przedawnienia przestępstw wykorzystania seksualnego małoletnich do 10 lat od ukończenia 18. roku życia przez osobę skrzywdzoną. Dwa lata później, w 1996 roku, Papież wydał podobny indult dla Kościoła w Irlandii, skąd również zaczęły napływać informacje o przestępstwach seksualnych popełnionych przez duchownych.

Świadomość Papieża dotycząca skali i skutków tych przestępstw wzrastała zatem wraz z upływem lat. Stawało się dla niego coraz bardziej jasne, że biskupi i wyżsi przełożeni zakonni nie podejmowali adekwatnych i przewidzianych prawem działań oraz że nie radzili sobie z ich stosowaniem.

5. Dlatego, pomimo posoborowych tendencji decentralizacyjnych, w 2001 roku Jan Paweł II wydał dokument Sacramentorum sanctitatis tuteladla całego Kościoła. Dziecko zostało w nim ukazane jako jeden z największych skarbów, który za wszelką cenę należy chronić. Krzywda wyrządzona dziecku w sferze seksualnej została uznana za jedno z najcięższych przestępstw kościelnych i zrównana z profanacją Najświętszego Sakramentu czy złamaniem tajemnicy spowiedzi. Aby uniknąć bagatelizowania tych przestępstw w ramach Kościołów lokalnych, Papież na mocy tego dokumentu ustanowił jurysdykcję Stolicy Apostolskiej nad wszystkimi przypadkami wykorzystania seksualnego małoletnich od momentu uprawdopodobnienia się przestępstwa i nakazał jego zgłoszenie do Kongregacji Nauki Wiary. Odtąd postępowania karne prowadzone w tych sprawach zostały zarezerwowane Stolicy Apostolskiej i po dzień dzisiejszy pozostają pod jej ścisłą kontrolą. Decyzja ta pokazała, że Jan Paweł II zdał sobie sprawę ze skali i globalnego charakteru kryzysu spowodowanego wykorzystaniem seksualnym dzieci i młodzieży. Ta zmiana w stosowaniu i egzekwowaniu prawa była prawdziwie bezprecedensowa. Z perspektywy czasu widać, że okazała się ona punktem przełomowym w walce Kościoła z przestępstwami seksualnymi we własnych szeregach. W ślad za tymi decyzjami Jana Pawła II Stolica Apostolska zobowiązała wszystkie Episkopaty do wprowadzenia szczegółowych norm postępowania w takich przypadkach, przy równoczesnym respektowaniu prawa świeckiego.
6. Przejawem wzrastającej świadomości Papieża było jego przemówienie do kardynałów amerykańskich w kwietniu 2002 roku podczas spotkania, które było bezpośrednim następstwem fali ujawnień przestępstw wobec dzieci i małoletnich dokonanych przez osoby duchowne, sprowokowanej przez serię artykułów zamieszczonych w dzienniku „Boston Globe”. Dokonując diagnozy kryzysu, Jan Paweł II wskazał na ból osób zranionych przestępstwem. Ofiary nadużyć oraz ich rodziny zapewnił o „swojej głębokiej solidarności i trosce”. Zaznaczył przy tym, że zmierzenie się z tymi bolesnymi skutkami musi odmienić Kościół i uczynić go bardziej świętym. Podkreślił też, że kto krzywdzi młodych, jest tej świętości zaprzeczeniem i że „w kapłaństwie i życiu zakonnym nie ma miejsca dla tych, którzy krzywdziliby małoletnich”. Za istotną część problemu uznał też fakt, że „wielu czuje się zranionych sposobem podejścia hierarchów do tych przestępstw” oraz ich „decyzjami, które w skutkach okazały się błędne”. Podana przez Papieża diagnoza kryzysu jest zatem jasna, a kierunek działań, które mają uzdrowić sytuację – jednoznaczny.
7. Z przedstawionych działań Jana Pawła II wobec ujawniającego się coraz wyraźniej kryzysu wyłania się obraz Pasterza, który odważnie i zdecydowanie pragnął się z nim zmierzyć, będąc równocześnie świadomy, że kryzys ten może zagrozić zdolności Kościoła do właściwego pełnienia jego misji w świecie. Papież doszedł do wniosku, że tylko „Kościół, stawiający czoła problemowi wykorzystywania z jasnością i determinacją” może również pomóc społeczeństwu przeciwstawić się pladze przestępstw seksualnych wobec małoletnich i bezbronnych. Widząc, że wobec tego problemu punktowe odpowiedzi nie są wystarczającym rozwiązaniem, w 2001 roku Papież podjął decydujący krok i zmienił prawo, które stało się narzędziem dla całego Kościoła. Tą zmianą uruchomił proces oczyszczania Kościoła, kontynuowany przez jego następców: papieży Benedykta XVI i Franciszka.

Usiłując dzisiaj zrozumieć ówczesną sytuację, trzeba też uwzględnić dominującą wtedy także w Kościele mentalność dyskrecji. Jeśli więc nawet podejmowano jakieś działania, to jednocześnie panował lęk i opór przed ich transparentnym komunikowaniem.

Ponadto lektura raportu Stolicy Apostolskiej dotyczącego byłego kard. Theodora McCarricka każe stawiać pytania o to, w jakim stopniu Jan Paweł II był rzetelnie informowany przez powołane do tego organy, a w jakim stopniu pewne decyzje były podejmowane bez jego wiedzy na innych szczeblach władzy, zgodnie z kompetencjami. W każdym razie raport nt. McCarrica nie pokazuje jakiegokolwiek „tuszowania” czy „zamiatania pod dywan” przez Jana Pawła II przestępstw seksualnych, których dopuścili się duchowni.

Próba zrozumienia postawy i działań świętego Jana Pawła II może być dla nas szansą na uświadomienie sobie, że działanie Boże przechodzi przez zwykłe – uwarunkowane kontekstem dziejowym i osobistą historią – człowieczeństwo. Jest także dla nas drogą do głębszego zrozumienia świętości, która polega na heroicznym przeżywaniu wiary, nadziei i miłości. Papież wielką wrażliwością otaczał każdego człowieka, o czym świadczy jego życie i nauczanie. Ogłoszenie przez Kościół świętości człowieka nie jest stwierdzeniem jego bezgrzeszności, a tym bardziej bezbłędności, lecz uznaniem świadectwa jego więzi z Chrystusem, mimo i na przekór ludzkim ograniczeniom i uwarunkowaniom.

Bezspornym faktem jest, że Jan Paweł II był papieżem, który zgodnie z nabywaną wiedzą podjął zdecydowaną walkę z przypadkami wykorzystywania seksualnego dzieci i małoletnich przez niektórych duchownych oraz wprowadził obowiązujące w całym Kościele normy  rozliczania tego typu przestępstw, podkreślając, że w „stanie kapłańskim i życiu zakonnym nie ma miejsca dla tych, którzy krzywdziliby młodych”. Rozpoczął jakże ważny i kontynuowany do dziś proces oczyszczenia Kościoła w tej sferze.

 

Jasna Góra, 14 listopada 2022 roku